Wat is Jungiaanse psychologie

De Jungiaanse psychologie zie je hele dag om je heen verwerkelijken. Deze vorm van psychologie is een analytische benadering van gesprekstherapie die balans en eenheid probeert te brengen tussen het bewuste en het onbewuste. In september 2022 startte ik een driejarige studie Jungiaanse Psychologie bij Karen Hamaker-Zondag. Nu het eerste leerjaar afgerond is neem ik je graag mee in de basis van wat Jungiaanse psychologie precies is en hoe het je kan helpen.

Carl Gustav Jung

Jungiaanse therapie is ontstaan in de eerste helft van de 20^e eeuw. De grondlegger is de Zwitserse psychiater Carl Jung. Zijn vorm van therapie is gebaseerd op het idee dat het onbewuste een bron van wijsheid en begeleiding is die psychologische groei kan stimuleren. Jungs werk is invloedrijk geweest in de psychiatrie en in studies van religie, literatuur en allerlei aanverwante gebieden. Jung wordt ook wel een moderne sjamaan genoemd, omdat zijn vorm van psychotherapie je persoonlijke systeem helpt opruimen: oude, niet werkende, patronen maken ruimte voor gezonde, voedende, patronen. Carl Jung was een student van Sigmund Freud die grondlegger is van psychoanalyse. De mannen ontmoeten elkaar in 1907 en Jung werd een aanhanger van Freuds psychoanalytische theorieën en vervolgens werd hij lid van een psychoanalytische samenleving die werd gedomineerd door Freud en zijn studenten. In 1912 nam Jung ontslag uit die vereniging en richtte zijn eigen school voor psychologie op in Zürich.

Bewustzijn en het onbewuste

Je psyché is opgebouwd in drie delen: je bewustzijn, het persoonlijk onbewuste en het collectief onbewuste. Het bewustzijn is onze identiteit met in het stralende middelpunt het ego. Het ego is het enige instrument waarmee je keuzes kunt maken en waarmee je je kunt oriënteren in de wereld. Carl Jung zei daarom; “het ego kan niet groot genoeg zijn,” want hoe groter het ego, hoe meer zelfkennis en hoe autonomer je door het leven kunt bewegen. Het onbewuste is verdeeld in twee delen: persoonlijk onbewuste en het collectief onbewuste. In het persoonlijk onbewuste liggen verborgen talenten en gaven verscholen, maar ook de dingen die verdrongen zijn blijven bewaard in het persoonlijk onbewuste. Het collectief onbewuste ligt dieper in de psyché en bevat ervaringen van de gehele mensheid.

In het collectief onbewuste liggen de typische patronen van menselijke ervaringen en gedrag, die voortvloeien uit de geërfde mogelijkheid tot psychisch functioneren in het algemeen. Namelijk uit de overgeërfde hersenstructuur.

Jungiaanse begrippen

Er zijn veel Jungiaanse begrippen die vandaag de dag geïntegreerd zijn in onze taal. Denk aan begrippen als complexen, introvert, extravert, synchroniciteit, archetypen en projectie. Veel van deze begrippen zijn door de loop van de jaren overgenomen door anderen die vervolgens hun eigen definitie aan de begrippen gegeven hebben. De begrippen, zoals Jung ze bedoeld heeft, geven een goed beeld van wat Jungiaanse Psychologie precies inhoudt. Daarom geef ik een korte omschrijving van deze begrippen.

Archetypen

Archetypen zijn universeel overgeërfde prototypen die ons helpen om op een bepaalde manier waar te nemen en te handelen. Jung voerde aan dat de ervaring van onze verre voorouders met universele concepten als God, dood, geboorte, water en aarde van generatie op generatie werd doorgegeven. Mensen door de jaren heen zijn beïnvloed door de ervaringen van hun voorouders. Dit betekent dat de inhoud van het collectief onbewuste voor elk individu binnen een cultuur hetzelfde is. Deze archetypen worden symbolisch uitgedrukt door middel van dromen, fantasieën en hallucinaties.

Complexen

Complexen zijn natuurlijke verschijnselen in de psyché. Je wordt ermee geboren, net als dat ieder mens met een bepaalde hoeveelheid psychische energie geboren wordt. Deze psychische energie kan vast komen te zitten in een complex door traumatische ervaringen. Trauma is dus geen oorzaak van een complex, maar een trauma kan wel aan een complex hangen. Als complexen te groot worden, dus er zit veel psychische energie vast in een complex, dan reageert je onbewuste hierop en gaat deze heftig projecteren op de buitenwereld. Uitingen van complexen in de buitenwereld verraden zichzelf door heftige emotionele reacties.

Projectie

Projectie verandert de wereld in het eigen onbekende gezicht. Door projectie zie je de wereld niet, maar zie je je eigen onbekende gezicht. Projectie kun je ook zien als de taal van je onbewuste. Jouw projecties zijn daarom een perfecte ingang om jezelf goed te leren kennen. Projecties worden heftiger naarmate complexen groter worden. Als je geen schaduwwerk doet, sla je op steeds meer dingen in de buitenwereld aan (heftige projecties) en ga je je ook steeds meer met dingen bemoeien. Het is goed om te weten dat je niet vrijwillig projecteert. Je projecteert altijd onbewust. Het mooie is dat je je wel bewust kunt worden van je projecties en dat doe je dus door schaduwwerk.

Anima

Een man wordt geboren met een mannelijk bewustzijn en dat betekent dat het onbewuste een vrouwelijke stem heeft welke Jung anima noemt. De anima is bij de man de projecterende factor en het zielenmaatje. De anima is een belangrijke corrigerende factor van het onbewuste van een man.

Animus

Een vrouw wordt geboren met een vrouwelijk bewustzijn en dat betekent dat het onbewuste een mannelijke stem heeft welke Jung animus noemt. De animus is bij de vrouw de projecterende factor en het zielenmaatje. De animus is een belangrijke corrigerende factor van het onbewuste van een vrouw.

Anima/Animus algemeen

Ieder mens wordt geboren met zowel mannelijke als vrouwelijke kwaliteiten. Voorbeelden van mannelijke kwaliteiten zijn: doelgericht, daadkracht en direct. Voorbeelden van vrouwelijke kwaliteiten zijn: kunnen wachten, durven vertrouwen en compassie. Als de anima of animus niet ontwikkeld zijn dan hebben ze een heel primitief karakter; de kwaliteiten worden dan op een negatieve manier geuit. Anima en animus kunnen dus zowel donker als licht zijn en hebben niets te maken met uiterlijke partners of seksualiteit. Andere woorden voor anima en animus zijn Yin (vrouwelijk) en Yang (mannelijk). Anima en animus zijn functies van het onbewuste die er zijn om je te waarschuwen en om te voorkomen dat je eenzijdig wordt.

Schaduwwerk

Een andere naam voor je persoonlijke onbewuste is ‘schaduw’. Iedereen heeft een schaduw. En in je schaduw staan dus dingen waar je je niet bewust van bent, maar die je wel beïnvloeden, want je projecteert ze op de buitenwereld. Je verborgen talenten en gaven staan in de schaduw net als de dingen waar je liever niet aan terugdenkt; die verdringen we naar de schaduw, het onbewuste. Schaduwwerk betekent werken met het onbewuste en de dingen die je daar tegenkomt naar je bewustzijn brengen, zodat het je niet meer kan besturen. Zodat je projecties minder heftig worden. Schaduwwerk komt neer op het ontmantelen van je complexen; het bevrijden van psychische energie, zodat je die energie vrij ter beschikking hebt en je vervolgens autonomer door het leven kunt bewegen.

Individuatie

Het onbewuste is als een kind, het kan de gekste vragen stellen waar je bewustzijn geen antwoorden op heeft. Het onbewuste wil namelijk dat je je verborgen talenten gaat oppakken die je verdrongen hebt naar de schaduw. Daar gehoor aan geven noemt Jung het pad van individuatie bewandelen. Het individuatieproces is als een soort leidraad of doel van alle processen in ons. Afhankelijk van iemands ego bepaalt een individu of hij al dan niet het pad van individuatie gaat bewandelen. Door het doen van schaduwwerk ontwikkel je een sterk ego en een sterk ego maakt het weer mogelijk om het individuatie pad te bewandelen. Dus in tegenstelling tot het Boeddhisme waar gehamerd wordt op het hebben van een klein ego, zegt de Jungiaanse Psychologie: het ego kan niet groot genoeg zijn.

Introvert

Een introvert persoon is niet bezig met hoe hij op een ander overkomt, hij hecht minder waarde aan de buitenwereld. De maatstaaf van een introvert ligt binnenin: waar ligt mijn zwaartepunt. Een heel introvert iemand ervaart de buitenwereld vaak als intimiderend en trekt zich terug. Introverte mensen kunnen dan voorwaarden stellen: eerst moet dit gebeuren, voordat ik naar buiten treed. Een introvert erkent grenzen van de buitenwereld niet en stelt zijn eigen grenzen.

Extravert

De extravert legt de maatstaaf in de buitenwereld. Dit heeft overigens niets te maken met een gebrek aan persoonlijke ontwikkeling. Een extravert reageert op impulsen van buitenaf en bewondert dat wat door anderen bewonderd wordt. Een extravert past zich gemakkelijker aan en is veel inschikkelijker aan omstandigheden dan een introvert. Extraverte mensen zijn dan ook gemakkelijker te beïnvloeden dan introverte mensen.

Ieder mens is zowel introvert als extravert. Vaak ben je bij de ene activiteit meer introvert en bij een andere activiteit meer extravert. Deze twee wisselen elkaar vaak ritmisch af en beide kennen ook verschillende gradaties.

Synchroniciteit

Synchroniciteit heeft een diepe spirituele kern. Deze term is door Jung bedacht om ‘een causaal verband van twee of meer psychofysische verschijnselen’ te beschrijven. Belangrijk is dat een ander nooit voor jou kan bepalen of iets synchroniciteit is. Synchroniciteit veroorzaakt namelijk een knetteren in je hoofd, een diep weten, wat alleen jij kunt ervaren op het moment dat het gebeurt.

Wat is Jungiaanse Psychologie; in het kort

Aan de hand van bovenstaande begrippen hoop ik de basis van Jungiaanse Psychologie goed uitgelegd te hebben. En ook het belang van het ontwikkelen van een sterk ego en het leren spreken van de taal van je onbewuste. Met je bewustzijn presenteer je jezelf naar de buitenwereld; je persona, jouw ego. Het onbewuste is je binnenwereld en die is gelaagd. Het onbewuste heeft een hele eigen dynamiek en wetten. Het heeft een hele eigen structuur en is zeker geen dumpplaats.

Met je bewustzijn pas je je aan in de buitenwereld en kun je functioneren in een maatschappij met allerlei normen en waarden en regels. Met je bewustzijn kies je jouw gedrag, zodat je kunt functioneren in een groter geheel.

Het onbewuste werkt heel anders. Die is niet bezig met een hypotheek of verkeersregels. Het onbewuste wil alleen maar bezig zijn met het volgen van je eigen natuur; het individuatie pad. Die innerlijke factoren kunnen erg helpend zijn, maar kunnen minstens zo goed dwarsbomen; afhankelijk van de keuzes die je maakt met je bewustzijn zit je jezelf in de weg of blijf je trouw aan jezelf.

De taal van het onbewuste leren spreken

Hoe meer we met de buitenwereld bezig zijn, hoe meer we onze binnenwereld vergeten. En hoe meer het onbewuste van zich laat horen. Het onbewuste heeft namelijk als functie je bij de les te houden en te voorkomen dat je eenzijdig wordt. Hoe meer je je onbewuste op slot zet, hoe harder het op de deur klopt. In het onbewuste zit een streven om ons heel te houden en om ons in harmonie te houden met je innerlijke en uiterlijke natuur om vervolgens in het reine te zijn met grote levensvragen.

De taal van je onbewuste leren spreken is daarom een absolute must wanneer je jouw zielsverlangen wilt leven. Wanneer je jouw unieke levenspad wilt volgen in dit leven. Het onbewuste spreekt tegen je in projecties, dromen, dwangmatige gedachten en fantasieën. De gemakkelijkste, maar ook erg confronterende, manier om je onbewuste te leren kennen is door je projecties te onderzoeken; op welke mensen, dingen, gebeurtenissen heb je een buiten proportionele emotionele reactie? Maar vraag jezelf ook af wat het in je is waarom een bepaalde fantasie in jou leeft. Of waarom je specifieke dwangmatige gedachten hebt. Daarbij is het belangrijk dat je heel eerlijk naar jezelf bent. Je hoeft dat wat in jou leeft niet met de wereld te delen, maar geef wel aan jezelf toe welke verdringen je besturen.